به گزارش
پايگاه خبري تحليلي پيرغار به نقل از
جهانبين نيوز؛ چرايي و دليل اينکه استاني مانند چهارمحال و بختياري بعد از گذشت سالها هنوز نتوانسته است توسعه و پيشرفت خوبي در حد استانهاي همتراز خود داشته باشد سوال مهمي است که در ميان مجامع مختلف مطرح است.
با وجود اختصاص بودجههاي مناسب براي رفع محروميت از استانهايي همچون چهارمحال و بختياري اما همچنان اين استانها با مشکلات بسياري مواجه هستند و شواهد نشان ميدهد ظاهرا جايي از کار ايرادي وجود دارد که توفيق کمي در اين ميان حاصل ميشود.
از همين رو براي شنيدن نظرات و ديدگاههاي يکي از کارشناسان با سابقه حوزه توسعه و برنامهريزي استان، به سراغ وي رفتيم تا جواب سوال مهم و تاريخي که " چرا استان چهارمحال و بختياري با وجود بهرهمندي از ظرفيتهاي خوب و موقعيت جغرافيايي و استراتژيکي که دارد، طي ساليان گذشته هنوز نتوانسته است آنگونه که شايسته است، رشد کند و از توان و ظرفيت خود بهره ببرد؟" را از ديدگاه وي مطلع شويم.
در گفتوگوي زير با حضور عليرضا شجاعي باصري کارشناس توسعه و برنامهريزي که سالها در سازمان مديريت و برنامهريزي استان چهارمحال و بختياري فعاليت داشت و در تدوين سند آمايش سرزميني و اسناد توسعهاي اين استان نقش داشت و هماکنون نيز مدير يکي از بانکهاي استان است، درخصوص عوامل موثر در جريان توسعه اين استان بحث و تبادل نظر شد. که خلاصه آن در ادامه ميآيد:
چرا استان چهارمحال و بختياري، را استان محروم ناميدند
عليرضا شجاعي کارشناس توسعه و برنامهريزي در گفتوگو با
جهانبين نيوز؛ اظهار کرد: در دهه 60 استان چهارمحال و بختياري را در زمره استانهاي محروم قلمداد کردند و اين واژه محروميت به اشکال مختلف در ادبيات رسانهها، مردم و مسؤولان تکرار شد و بعضا سعي شد از کلمات مترادف آن نيز استفاده شود.
وي ادامه داد: سوالي که مطرح ميشود اين است که شرايط چهارمحال و بختياري در آن زمان چگونه بوده است که از واژه "محروم" براي آن استفاده شد و اينکه چرا هنوز به زعم برخي از اين محروميت خارج نشدهايم.
کارشناس توسعه و برنامهريزي عنوان کرد: يکي از راه حلهايي که در آن سالها براي رفع محروميت در چهارمحال و بختياري پيش گرفته شد اين بود که با مشکلات اوليه زندگي مردم مواجه شدند و سعي کردند آنها را برطرف کنند که کار بسيار ارزشمندي است، اما هنوز هم اين رفتارهاي عامالمنفعه و محروميتزدايي را در اقدامات برخي مسؤولان مشاهده ميکنيم، براي مثال تاکيد بر توسعه فعاليت دستگاههاي حمايتي، ساخت منازل محرومان، راهها، آموزش، بهداشت، تغذيه و... و به نظر ميرسد فقط اينگونه اقدامات در الگوي فعاليت برخي مديران نهادينه شده است.
شجاعي اضافه کرد: اگر در سطحي بالاتر و عميقتر به مسائل دقت کنيم، اين پرسش پيش ميآيد که چرا مردم استان محروم بودند و چه شده که استاني مثل چهارمحال و بختياري در اين وضعيت قرار گرفته است، آيا اين شرايط قابل تغيير نيست؟ که جواب آن شايد اين بوده که در طول سالهاي متمادي جريان توسعه کشور، سياستهاي نابرابر اجرا شده، به استانهاي کمتر برخوردار توجه نشده و عدم تعادل در برنامهريزيهاي ملي در ذهن مسوولان استان هم نهادينه شده است.
وي يادآور شد: به موازات کمک به اقشار ضعيف و رفع نيازهاي اوليه آنها تصميم بر آن شد تا اين افراد را توانمند کنند، به هر حال براي هميشه نميشد به افراد محروم کمک يوميه کرد، واقعيت اين است که اين اقدامات در سالهاي گذشته فراز و نشيب داشته است، گاهي به سمت محروميتزدايي رفتيم و گاهي به سمت توانمندسازي، اقتصاد مقاومتي، رونق توليد و... اما روند يکپارچهاي را براي توسعه ادامه نداديم.
تحليلي از برنامه توسعه اقتصادي با استفاده از يک مثال
کارشناس توسعه و برنامهريزي با ذکر مثالي گفت: اين يک مثال تحليلي است که ميخواهيم از آن به مسائل امروز اقتصادي چهارمحال و بختياري برسيم، براي مثال دو جوان را تصور کنيد که به يک سازمان حمايتي تحويل داده شدهاند و از اين سازمان خواسته ميشود اين دو جوان را توانمند کرده و وارد جامعه کند، يکي از جوانها به دليل محروميت دچار مشکلات عديده جسمي، بهداشتي، مهارتي، آموزشي و... است، طبيعي است در اين شرايط اين سازمان حمايتي در ابتدا به رفع مشکلات ذکر شده اين جوان خواهد پرداخت تا وي آماده حضور در جامعه شود.
شجاعي تصريح کرد: جوان دوم ولي به لحاظ مهارتي، بهداشت، آموزش، سلامت و... در وضعيت خوبي است و نياز نيست کارهاي ابتدايي را براي وي انجام داد، در واقع اين جوان آماده ورود به بازار کار است.
وي افزود: اين مثال را به وضعيت استان چهارمحال و بختياري در ابتداي پيروزي انقلاب اسلامي ايران تعميم ميدهيم، در آن زمان نظام جمهوري اسلامي ايران 24 استان داشت، اين 24 استان را به جاي جواناني که در مثال آورده شد ميگذاريم، برخي استانها به لحاظ صنعت، بازار، نيروي انساني تحصيلکرده و... توانمند و غني بوده و استانهاي ديگر داراي مردمي اکثرا کم سواد، کم درآمد، با ضعفهاي اقتصادي و مشکلات عديده زيرساختي بودند.
کارشناس توسعه و برنامهريزي ادامه داد: طبيعتا در ابتداي پيروزي انقلاب، کار صحيح اين بود که دولت يا حکومت مرکزي براي رفع نيازهاي اوليه استانهاي محروم گام بردارد تا اين استانها سرپا شوند بعد به سراغ اعطاي نقش به آنها در اقتصاد و توسعه ملي برود و همين اقدام هم انجام شد.
هنوز برخي مسؤولان از رويکرد کمکهاي ابتدايي به قشر ضعيف به جاي توانمندسازي آنها عبور نکردهاند
شجاعي عنوان کرد: هنوز بعد از سالها بخشي از مردم و مسؤولان چه در سطح استاني و چه در سطح ملي از اين مرحله کمکهاي ابتدايي عبور نکردهاند، حتي در ادبيات برخي از مديران امروز وقتي از رونق و توسعه اقتصادي، وظايف مسؤولان و... بحث به ميان ميآيد، همگي از برآورده کردن نيازهاي ابتدايي مثل احداث مدارس، درمانگاه، منازل، کمک معيشتي، پرداخت تسهيلات ضروري و... صحبت ميکنند.
وي خاطرنشان کرد: هيچ کس منکر اين اقدامات نيست، اتفاقا در جاي خود اقدامات بسيار مفيد و ارزشمندي است اما اين مخالف منطق برنامهريزي توسعه است که عمده انرژي سيستم مديريت صرف اين فعاليت ها شود. برنامهريزي توسعه اينگونه بيان ميکند که يک سال فرصت وجود دارد تا نيازهاي اوليه جواني که به شما واگذار شده را برطرف و وي را توانمند کرده و وارد جامعه کنيد.
کارشناس توسعه و برنامهريزي با اشاره به تدوين اسناد توسعهاي و آمايش سرزمين در چهارمحال و بختياري، اضافه کرد: حرف سند آمايش اين است که در فضاي چهارمحال و بختياري چه انسانهايي با چه توانمندي ها و فرهنگ و ساير ويژگي هايشان، چه فعاليتهايي را ميتوانند انجام دهند که با ماموريت ملي استان سازگار باشد. يعني حرف از عامليت و فاعليت مردم است نه صرفا حاکميت و مسوولان براي توسعه!
شجاعي بيان کرد: در سند آمايش سرزميني حتي نوع ماموريتهاي هر استان مشخص است که با انجام آن بتواند در حوزه ملي نقش آفريني کند، هيچ کس از اين استان توقع ندارد که مثلا محصولات نفتي، سيمان، فولاد و... توليد کند. اما آنچه را که تعريف شده است بايد دنبال کنيم. بايد در دستور کار دستگاه ها و مديران قرار گيرد. بايد مطالبه همه ما باشد.
وي تاکيد کرد: در حال حاضر به نظر ميرسد چندان به دنبال اجراي اسناد توسعهايي در چهارمحال و بختياري نيستيم و به نوعي ابهام در نقش خود داريم، ادامه اين وضعيت به نفع توسعه استان نيست.
تشريح برخي ويژگيهاي اقتصادي در چهارمحال و بختياري
کارشناس توسعه و برنامهريزي با تاکيد بر برخي داده هاي اسناد توسعه اي به ويژگيهاي اقتصادي در چهارمحال و بختياري، اشاره کرد: نرخ رشد جمعيت و نرخ شهرنشيني در اين استان از ميانگين کشوري پايين تر است، زماني که نرخ شهرنشيني کمتر باشد يعني نرخ روستانشيني بيشتر است.
شجاعي افزود: چهارمحال و بختياري در شاخص مهاجرت جز سه استان اول در کشور است، اين يعني نيروي کار و سرمايههاي اين استان ازجمله سرمايه مالي، علمي، تخصصي، انساني و... را نميتوانيم جذب کنيم.
وي ادامه داد: نرخ باسوادي در چهارمحال و بختياري از ميانگين کشور پايينتر است، شاخص توسعه انساني که شامل چند فاکتور اميد به زندگي، آموزش و توليد ناخالص GDP است، در رتبه بيست و يکم کشور قرار داريم.
کارشناس توسعه و برنامهريزي عنوان کرد: در نرخ بيکاري از ميانگين کشور بالاتر هستيم، در مشارکت اقتصادي نيز از متوسط کشوري پايين تر هستيم، اشتغال غيررسمي در چهارمحال و بختياري 57 درصد است که نشان ميدهد از ميانگين کشوري فاصله داريم.
شجاعي خاطرنشان کرد: در اشتغال ناقص در چهارمحال و بختياري رتبه 24 کشور را دارا هستيم، اشتغال ناقص درواقع همان مشاغل فصلي هستند که افراد در طول سال چند ماه سر کار هستند و چند ماه بيکار ميشوند.
وي اضافه کرد: توليد ناخالص داخلي استان چهارمحال و بختياري در 10 تا 15 سال گذشته بين 6 تا 7 دهم درصد است، در صورتي که جمعيت استان 1.2 جمعيت کشور است، اين يعني اگر قرار بود سهم برابر داشته باشيم بايد حداقل به اندازه جمعيت استان توليد ناخالص داخلي داشته باشيم.
کارشناس توسعه و برنامهريزي بيان کرد: همچنين توان توليد در چهارمحال و بختياري حدود نيم است، اين رقم هر چقدر به عدد يک نزديکتر باشد يعني اين استان سهم خود را به اندازه جمعيتش در اقتصاد ايفا کرده است.
شجاعي تاکيد کرد: شاخص نيم يعني به اندازه 500 هزار نفر از مردم چهارمحال و بختياري توان توليد داريم و اين دربرابر استانهاي برخوردار رقم بسيار کمي است، وقتي توان توليد پايين است، طبيعتا بهره و درآمد مردم استان نيز کمتر ميشود.
وي يادآور شد: در شاخص درآمد سرانه نيز رتبه 27 کشور هستيم، اين يعني سهم بسيار پايين چهارمحال و بختياري از اين شاخص، درآمد سرانه ارتباط مستقيمي به وسعت استان ندارد بلکه اين شاخص براساس سهم استان در اقتصاد ملي است.
کارشناس توسعه و برنامهريزي تصريح کرد: در صنايع تکميلي و تبديلي ضعيف عمل کردهايم، چهارمحال و بختياري در صنايعي مثل کشاورزي و دامپروري توليدکننده است اما محصولات توليدي خود را خام فروشي ميکند.
شجاعي اظهار داشت: بهرهوري منابع در چهارمحال و بختياري پايين است، اصليترين منبع طبيعي در اين استان آب است اما حداکثر بهرهوري که از اين منبع ميشود آبياري مقداري باغات است، حتي از منابع آبي اين استان نيز استفاده بهينه نميشود و بحران بيآبي در شهرکرد نشان داد که در تامين آب شرب نيز دچار مشکلاتي هستيم.
وي اظهار داشت: در چهارمحال و بختياري تعادل جغرافيايي وجود ندارد، بخشي از اين موضوع طبيعي است و بخش ديگر به دليل اقدامات انساني است، براي مثال در غرب استان جمعيت کم و ناهنجاريهاي طبيعي زياد است، 90 درصد صنايع در دو شهرستان شهرکرد و بروجن مستقر شده است و هشت شهرستان ديگر سهمي از صنعت و اشتغال مربوط به آن ندارند، همين عدم تعادل باعث شده که اين استان مهاجر فرست باشد.
کارشناس توسعه و برنامهريزي افزود: بازار سرمايه در چهارمحال و بختياري ضعيف است و نه بخش خصوصي و نه دولت، سرمايهگذاري عمدهاي در اين استان نداشتند.
شجاعي با اشاره به اينکه صنايع در چهارمحال و بختياري به صورت جزيرهاي عمل ميکنند، گفت: براي مثال پتروشيمي محصولاتي را توليد ميکند اما در صنعت اين استان استفاده نميشود، صنايع بزرگ فقط از ظرفيتهاي استان استفاده ميشود، به طور مثال صنايع اقماري در استان وجود ندارند که بتوانند از خروجي کارخانهجات فولاد در استان استفاده کنند.
وي با بيان اينکه در صنعت، خدمات و کشاورزي، روابط پيشيني و پسيني رعايت نشده است، ادامه داد: اين يعني نميتوانيم محصولات و فراوردههاي خام توليدي را فراوري کند يا زنجيره ارزش افزوده داشته باشيم.
کارشناس توسعه و برنامهريزي همچنين عنوان کرد: بازاريابي يا شبکهايي با عنوان شبکه فروش محصولات عمده توليدي در استان نداريم، توليدکننده خود نميتواند فروشنده هم باشد در صورتي که در کشورهاي پيشرفته يا حتي در استانهاي بزرگ در ايران، شبکه فروش وجود دارد و تعاونيهايي هستند که اساسا وظيفه و تخصص آنها صرفا فروش و حتي صادرات است.
شجاعي خاطرنشان کرد: در حوزه فناوري هاي نوين در چهارمحال و بختياري ضعيف عمل شده است، درست است که در زمينه آبياريها نوين توفيقاتي حاصل شده است اما هنوز بخشي از زمينهاي کشاورزي به صورت سنتي آبياري ميشود، براي برداشت محصول از هيچ فناوري نويني استفاده نميشود و همچنين در بسياري از صنايع و خدمات.
وي يادآور شد: تابآوري اقتصادي پايين است و از ظرفيتهاي استاني نتوانستيم به درستي استفاده کنيم.
کارشناس توسعه و برنامهريزي اضافه کرد: تنوعپذيري در اقتصاد چهارمحال و بختياري ضعيف است، بستههاي پيشنهادي به سرمايهگذاران تکراري و صرفا در زمينه گردشگري، پرورش ماهي، گلخانه و... است درصورتي که بايد صدها گزينه متنوع براي سرمايهگذاري آماده شود تا در اختيار سرمايهگذاران قرار گيرند.
شجاعي عنوان کرد: مشاهده مي شود به جاي آنکه بر روي موارد ذکر شده در بالا که خروجي سند آمايش و اسناد توسعه هستند تمرکز کنيم، برخي همچنان روند سالهاي ابتداي پيروزي انقلاب اسلامي را پيگيري ميکنند و تلاش ميکنيم در مناطق دورافتاده و محروم کمکهاي مقطعي و موردي انجام دهيم. که البته لازم است اما براورده کننده توسعه کل استان نخواهد بود.
وي با تاکيد بر اينکه بايد براي اين مشکلات اقتصادي در چهارمحال و بختياري برنامه اقدام داشت، تصريح کرد: مديراني که روي کار ميآيند به موازات کارهاي ديگر، بايد به اسناد توسعه استان توجه و التزام بيشتري داشته باشند. همچنين جاي گلايه مندي است که در رسانهها و مطبوعات استان چندان به اسناد توسعهاي و سند آمايش سرزميني استان توجه نشده است.
در موضوع مهاجرت، کيفيت نيروي انساني بسيار مهم است
کارشناس توسعه و برنامهريزي درخصوص پديده مهاجرت، تاکيد کرد: از سال 90 تا 95 تعداد مهاجراني که به چهارمحال و بختياري وارد شدند 17 هزار و 800 نفر بوده و مهاجراني که از استان خارج شده اند 39 هزار نفر بوده است، يعني 21 هزار نفر خروج مهاجر داشتيم.
شجاعي افزود: درخصوص مسئله مهاجرت بحث کيفيت آن است، معمولا مهاجراني که به اين استان ميآيند نيروهاي خارج شده از سيستم کاري يا بازنشستگان هستند که اکثرا منابع درآمدي آنها در استان مبدا خودشان است، حضور اين مهاجران از اين نوع؛ تاثير مهمي بر روي اقتصاد استان نميگذارد، اگرچه من اعتقاد دارم بايد از ظرفيت اين نوع مهاجران نيز استفاده مطلوب شود، مثلا شهرکهاي اقماري گردشگري در استان ساخته شود.
وي ادامه داد: در مقابل مهاجراني که وارد استان ميشوند ميتوان به مهاجراني اشاره کرد که از اين استان خارج ميشوند، افرادي که ظرفيت بسياري دارند و از منابع محدود اين استان استفاده کردند تا بتوانند موفق شوند اما زماني که وقت نتيجه دادن آنها ميشود، به استانها يا کشورهاي ديگر مهاجرت ميکنند.
اعتبارات خوب سفر رياست جمهور به چهارمحال و بختياري و فرصت پيش آمده براي استان
کارشناس توسعه و برنامهريزي عنوان کرد: اتفاق خوبي که امسال در چهارمحال و بختياري افتاد سفر رياست محترم جمهور بود که اعتبارات خوبي در قالب اين سفر براي استان مصوب شده است، اما بايد اين را در نظر بگيريم تا چه حد از اين فرصت خوب پيش آمده، درست استفاده ميکنيم.
شجاعي خاطرنشان کرد: به طور مثال در دهه 70 همه مشکلات از توسعه اقتصادي گرفته تا مهاجرت و...که مربوط به چهارمحال و بختياري بودند را به نبود فرودگاه در استان گره مي زدند، اما الان نقش فرودگاه در صنعت و اقتصاد اين استان چقدر است، کدام بخش اقتصادي به اين فرودگاه وصل شده است، فرودگاه يک ظرفيت خوب است و نميتوان منکر آن بود اما ما چگونه از آن استفاده کرديم.
مراقب باشيم فرصت اجراي برخي طرح ها مانند آمدن قطار به تهديدي براي اقتصاد استان تبديل نشود
وي با اشاره به اينکه در مصوبات سفر رياست جمهور اعتبار خوبي براي برخي طرح ها از جمله راهآهن اختصاص داده شده است، اضافه کرد: با اين وجود چه پيوستي در حوزه اقتصاد، گردشگري، خدمات و... براي اين طرح ها پيشبيني کردهايم، فرض کنيم قطار به اين استان رسيده است، توليدات اين استان که پيش از اين با کاميون به نقاط ديگر منتقل ميشدند اکنون قرار است با استفاده از قطار جابهجا شوند، اين يعني تعطيلي شبکه حمل و نقل بار که معيشت چندين خانوار به آنها وصل هستند، لذا بايد طرح و برنامهاي براي اين مهم انديشيده شود، اگر تمهيدي در خصوص حمل بار و مسافر با استفاده از قطار انديشيده نشود سرنوشت راهآهن هم بعد از چندي به سرنوشت فرودگاه تبديل ميشود.
کارشناس توسعه و برنامهريزي با تاکيد بر اينکه قطار بايد بخش جدايي ناپذير اقتصاد چهارمحال و بختياري باشد، گفت: معيشت و درآمد بسياري از خانوادهها در شهرستانهاي شهرکرد و بروجن وابسته به اين کاميونها و بحث حمل و نقل بار است. بايد از هم اکنون به فکر پيوند راه آهن با اقتصاد استان بود.
تامين منابع بانکي با جذب سرمايه سرمايهگذاران و واحدهاي اقتصادي بزرگ استان
شجاعي افزود: بسياري از سرمايهگذاران و توليدکنندگان استان، منابع خود را بهجاي اينکه در چهارمحال و بختياري سرمايهگذاري کنند در بانکهاي ديگر استانها قرار ميدهند، اگر اين اعتبارات در بانکهاي استان قرار گيرد باعث ميشود منابع بانکي رشد کند و بانکها راحتتر ميتوانند تسهيلات پرداخت کنند.
وي همچنين تاکيد کرد: از ظرفيت کارشناسان حوزه اقتصادي فارغ از مسائل حاشيهاي استفاده شود، ملاک بايد دانش، تجربه و کارآمدي افراد باشد، نه اينکه چون فردي در دولت قبل مسؤوليتي داشته است در دولت بعدي کنار گذاشته شود. بايد از همه فرزندان شايسته استان استفاده کرد.
کارشناس توسعه و برنامهريزي گفت: در کنار همه اين موضوعات بايد به موارد مهمتر با عمق بيشتري توجه کنيم، چهارمحال و بختياري مشکلات عمده فرهنگي، اجتماعي و... ندارد عمده معضل اين استان بيماري اقتصادي است و نميتوان تا ابد از اين بيمار به جاي درمان، پرستاري کرد.
شجاعي خاطرنشان کرد: روستاييها و مردم شهرهاي ضعيف در استان چهارمحال و بختياري بايد تقويت شوند و اين مهم صرفا با طرح هاي عامالمنفعه و خدماتي پاسخگو نيست، کار بايد کارشناسي شده و براساس اسناد توسعه و سند آمايش سرزميني باشد.
وي اضافه کرد: سوال مهمي که مطرح ميشود اين است که براي نهادهايي مثل اتاق بازرگاني، دانشگاه ها، نظام کشاورزي وساير تشکل ها و مجموعههاي صنفي و... چه ماموريتي تعريف شده است، ظاهرا همه در حال کار هستند ولي چه کسي ماموريت اين دستگاهها و نهادها را هماهنگ ميکند؟
کارشناس توسعه و برنامهريزي در پايان ابراز اميدواري کرد که با آگاهي هاي به وجود آمده از تجربيات بلندمدت قبلي، به لطف خداوند بتوانيم در سال هاي پيش رو درست عمل کنيم و از خطاهاي قبلي مصون باشيم.
/////////////////////////
گفتوگو از سميه نظري زاده